“Een mens die geen historische kaart heeft, verdwaalt in het verleden”
In het voorwoord van “Het universum van Amsterdam”, het boekje bij de gelijknamige tentoonstelling over de ‘schatten uit de Gouden Eeuw van de cartografie’, schrijft Koning Willem Alexander:
Kaarten zijn fascinerend. Ze brengen de wereld, en zelfs het universum, terug tot de menselijke maat. Darmee geven ze ons de aangename illusie dat we de wereld kunnen overzien en tot in de verste uithoeken kunnen leren kennen. Wie zijn ogen laat dwalen over een kaart, wordt ongemerkt een ontdekkingsreiziger.
We willen Zijne Majesteit de Koning natuurlijk niet corrigeren of woorden in de mond leggen, maar volgens ons bedoelt hij met ‘kaarten’ en ‘kaart’ eígenlijk ‘historische kaarten’ en ‘oude kaart’. Dezelfde ‘fout’ maakt Peter Vandermeersch in zijn bijdrage aan het boek “De Geschiedenis van Nederland in 100 oude kaarten”. Hij schrijft daarin over zijn fascinatie voor kaarten:
Kaarten, de projectie van een werkelijkheid op een tweedimensionaal vlak, intrigeren en fascineren. Daar zijn vele redenen voor. Om te beginnen zijn veel kaarten gewoon erg mooi (…) Nog voor je de informatie tot je neemt, word je verleid door de schoonheid ervan (…) Maar er is natuurlijk meer dan de esthetiek. Want kaarten fascineren vooral omdat ze verhalen vertellen met een mengeling van kleuren, tekeningen, symbolen, cijfers, lijnen en woorden (…) Juist omdat dat verhaal wordt verteld in tekeningen en kleuren, biedt de kaart de toeschouwer ruimte voor zijn of haar verbeelding.
Dat Vandermeersch het eígenlijk steeds oude kaarten in gedachten heeft, blijkt wel uit het zinnetje: In die zin zijn historische kaarten een heerlijke tijdreismachine. Daarna gaat het weliswaar weer even over ‘kaarten’ in plaats van ‘oude kaarten’ of ‘historische kaarten’, maar aan het eind van zijn bijdrage kan Vandermeersch er niet meer onderuit en wordt expliciet dat hij het eigenlijk steeds heeft over historische kaarten:
Op die manier bepalen historische kaarten hoe we kijken naar het verleden en hoe we die historische realiteit zien (…) Historische kaarten zijn onze blik op de geschiedenis. Een geschiedenis zonder kaarten is onleesbaar. Een mens die geen historische kaart heeft, verdwaalt in het verleden.